Vláček Motoráček: Absurdalna prędkość – recenzja filmu Sytuacja awaryjna

Czeska komedia to gatunek, który cieszy się dużą sympatią, szczególnie wśród polskiej publiczności. My, Polacy, uwielbiamy śmiać się z naszych południowych sąsiadów, a zwłaszcza z brzmienia niektórych słów w ich języku. W ustach Czecha nawet najpoważniejsze wydarzenie potrafi przemienić się w niezamierzoną parodię. Właśnie z taką tytułową sytuacją awaryjną mamy do czynienia w ostatnim filmie Jiříego Havelki z 2022 roku. Czeski reżyser zabiera nas w niesamowitą, obfitującą w niebezpieczeństwa i przygody, podróż tzw. motorakiem – szynobusem, pieszczotliwie określanym mianem „regionalnej myszki”.

Niebezpieczeństwa i przygody to oczywiście ironia. Mamy tutaj bowiem do czynienia z czystym absurdem, który mógł się zdarzyć chyba tylko w Czechach. Co więcej, nie jest to historia zmyślona – w 2019 roku pociąg wyruszył ze stacji Velké Meziříčí, kierując się w stronę miejscowości Křižanov. W pewnym momencie nastąpiła awaria hamulców, która zmusiła maszynistę do opuszczenia pojazdu i podjęcia próby jego naprawy. Pod wpływem nachylenia terenu motorak zaczął się staczać i ruszył bez żadnej kontroli w przeciwnym kierunku, podczas gdy biedny maszynista gonił go, próbując dostać się do środka. W pociągu znajdowało się wtedy 11 pasażerów, a cała sytuacja trwała dokładnie 14 minut¹.

Niecały kwadrans wystarczył, by zainspirować Havelkę do stworzenia 90-minutowego filmu. Do prawdziwych zdarzeń reżyser dodał całą gamę typowo czeskich absurdów, trafnie obrazujących złożoność sytuacji społecznych. Sytuacja awaryjna buduje napięcie niczym prawdziwy thriller, lecz zamiast siedzieć jak na szpilkach, tarzamy się ze śmiechu. To taki Speed: Niebezpieczna prędkość, pod warunkiem, że autobus poruszałby się w tempie żółwia, a Keanu Reeves zajadałby kanapkę z kotletem. Na pokładzie motoraka nie ma też bomby, choć niektórzy podróżujący podejrzewają inaczej. Mieszanką wybuchową jest za to zderzenie zupełnie różnych osobowości pasażerów owej nieszczęsnej „jazdy bez trzymanki”. Mamy zatem między innymi małżeństwo z problemami, starszą panią przewożącą prochy męża myśliwego z obsesją na punkcie tworzenia teorii spiskowych, wyjątkowo bystrego jak na swój wiek chłopca, zespół rockowy wciąż szukający swojej nazwy i kilka innych równie zaskakujących postaci. Obraz Havelki bazuje na ocierających się momentami o niedorzeczność rodem z Latającego cyrku Monty Pythona interakcjach całej tej kolorowej menażerii. Najciekawszy jest jednak fakt, że twórcy Sytuacji awaryjnej nie wyssali z palca tych dziwacznych postaci – a przynajmniej ich wyglądu. Wpadli na świetny pomysł, aby trakcie napisów końcowych umieścić archiwalne nagranie z fragmentami prawdziwego zdarzenia. Jest ono do tego stopnia zgodne z tym, co odwzorowano w filmie Havelki, że w pierwszej chwili można odnieść wrażenie, że to sceny niewykorzystane lub materiały z planu zdjęciowego.

Sytuacja awaryjna jest filmem wyśmiewającym niemal wszystko – od nieporadności bohaterów, poprzez heroiczne akcje, z których nic nie wynika, aż po spiskowe teorie i ksenofobiczne podejście do odmiennych kultur. Można by powiedzieć, że to właściwie tak jak u nas. A wszystko ilustruje trafnie dobrana, radosna muzyka sekcji dętej, kojarząca się z uwielbianym animowanym serialem Sąsiedzi – co sprawia, że nasz uśmiech staje się jeszcze szerszy.

Jiří Havelka jest duchowym spadkobiercą Petra Zelenki czy Miloša Formana. Jego wcześniejsza komedia Właściciele z 2019 roku wyśmiewała bliski również nam, Polakom, problem, jakim są relacje pomiędzy członkami wspólnoty mieszkaniowej ze stereotypowego blokowiska. Już dzięki niej reżyser dał się poznać jako wyjątkowo zabawny i spostrzegawczy twórca. Za scenariusz do Właścicieli zdobył w 2020 roku Czeskie Lwy, a Sytuacja awaryjna potwierdziła, że jest on nową, wschodzącą gwiazdą czeskiej komedii sytuacyjnej.

Vláček Motoráček – już sama czeska nazwa małego pociągu silnikowego wywołuje mimowolny uśmiech na twarzy. A to zaledwie początek świetnej zabawy, jaka czeka widzów podczas seansu Sytuacji awaryjnej. Jeśli macie dość naszych rodzimych, pseudokomediowych paździerzy albo amerykańskich produkcji nie najwyższych lotów, ta propozycja zza południowej granicy będzie idealnym tytułem na filmowy wieczór.

Autor: Michał Bębenek

Korektorka: Marysia Kiedrowicz

¹ https://blogtransportowy1.blogspot.com/2023/07/sytuacja-awaryjna-czyli-motoraczek-w.html (dostęp: 12.01.2024).