Godzilla na smyczy wielkiego wodza

Korea Północna to jeden z najbardziej odizolowanych krajów na świecie. Czarna plama lub jak kto woli, zgniłe jajo kinematografii. Kraj ten zrodził się ponad pięćdziesiąt lat temu w wirze wojny o wpływy pomiędzy komunistami a Stanami Zjednoczonymi. Wydarzenia na półwyspie koreańskim zaowocowały najkrwawszym zbrojnym konfliktem po drugiej wojnie światowej i trwałym podziałem kraju na dwie części.

Korea Północna rządzona twardą ręką komunistycznej dynastii Kimów to dziś temat wielu żartów, ale przede wszystkim jednak przerażający dramat jej obywateli. Ponad pięćdziesiąt lat praktycznie totalnej izolacji wywarło wpływ na niemal wszystkie dziedziny życia w kraju, w tym na sztukę filmową. W obecnych czasach, w dobie Internetu, szybkiego i łatwego przekazywania sobie informacji nawet żelazna pięść reżimu nie jest w stanie ukryć przed światem wszystkich swoich tajemnic.

Kim Dzong Il, syn założyciela Koreańskiej republiki ludowo demokratycznej oprócz tego, że był kobieciarzem i bezwzględnym dyktatorem, kochał też kino. W przeciwieństwie do obywateli swojego państwa oglądał hurtowo amerykańskie produkcje filmowe i, podobnie jak Stalin, spędzał długie godziny przed ekranem swojego prywatnego kina. Co zaskakujące, nie interesowały go jednak rodzime produkcje. Z wywiadu z jednym z osobistych ochroniarzy Kima, który później zbiegł do Korei Południowej możemy się dowiedzieć między innymi, iż Kim uwielbiał serię filmów o agencie 007. Mało tego, uważał je bowiem za niezwykle autentyczne i był święcie przekonany, że zachodni wywiad działa właśnie w ten sposób. Jego fascynacja była tak silna, że ponoć kazał odgrywać swoim generałom niektóre sceny z tych filmów!

Apetyt Kima na zagraniczne kino nie ograniczał się jednak tylko do amerykańskich i brytyjskich produkcji. Obszerność jego prywatnych zbiorów obrosła wręcz w legendę. Brał też czynny udział w tworzeniu krajowych produkcji i miał wpływ na kształtowanie się instytucji filmowych w swoim kraju. Po obejrzeniu japońskiej Godzilli zapragnął nakręcić swoją własną wersję filmu o gigantycznym potworze. Tak właśnie narodziła się idea prawdopodobnie jednego z najbardziej znanych filmów produkcji Korei Północnej – Pulgasari.

Zanim jednak skupimy się na północnokoreańskiej wersji Godzilli prześledźmy w skrócie rodowód monstrualnego potwora. Wbrew ogólnemu przekonaniu jego korzeni nie powinniśmy szukać w kraju kwitnącej wiśni, ale na drugim końcu świata, w Stanach Zjednoczonych. W 1953 roku premierę miała Bestia z głębokości 20 000 sążni. To właśnie w tym filmie po raz pierwszy pojawił się gigantyczny, niemal niezwyciężony potwór, który niszczył całe miasta. Jego historię rozwinęli później Japończycy produkując prawie trzydzieści filmów o monstrum z głębin.

Japońska Godzilla symbolizowała obawy związane z bronią atomową oraz nieokiełznanymi siłami natury. Stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych na świecie antybohaterów i na stałe wpisała się w światową popkulturę. W przypadku Godzilli z Korei miało być zupełnie inaczej. Pulgasari zrodziło się z woli uciskanego ludu koreańskiego przez Japońskich okupantów. Była emanacją siły narodu koreańskiego i jego jedności z siłami natury. Pulgasari był głównym protagonistą broniącym uciskanych, natomiast w przypadku większości produkcji Japońskich Godzilla była antybohaterem albo postacią neutralną, strzegącą równowagi w przyrodzie.

Kim Dzong II stwierdził, iż do nakręcenia takiego filmu zatrudni zagranicznego reżysera. Przez całe swoje życie był uczony, że może po prostu brać to co chce, dlatego aby zdobyć reżysera dla swojego filmu ułożył iście bondowski plan. Kima na tle innych szaleńców wyróżniało przede wszystkim to, iż swoje plany wcielał w życie z hollywoodzkim rozmachem. Na twórcę wymarzonego filmu wybrał południowokoreańskiego reżysera, Shin Sang Oka. Nie rozważając nawet złożenia mu propozycji współpracy zlecił swoim agentom jego porwanie. W czasach rządów Kim Dzong II północnokoreańscy szpiedzy często uprowadzali obywateli Japonii, aby uczyli języków obcych i łączyli się w pary z Koreańczykami. W efekcie ich dzieci nabierały japońskich rysów twarzy i mogły być później szkolone na agentów czy szpiegów. Wywiad miał już potrzebne doświadczenie w podobnych operacjach, więc przystąpił do działania. Kim musiał jednak długo czekać na ich efekty, gdyż początkowo wywiadowi udało się uprowadzić tylko partnerkę reżysera, Choi Un-hui. Na szczęście dla Kima, Shin był na tyle zdeterminowany w poszukiwaniach, że udało się go wkrótce schwytać na terenie Chin, w trakcie prowadzenia swojego prywatnego śledztwa. To nie był jednak koniec problemów dyktatora. Po porwaniu okazało się, że ani Shin, ani jego partnerka nie są skorzy do współpracy z Kimem, zapewne mając mu za złe pozbawienie ich wolności. Shin po dwukrotnej próbie ucieczki został skazany na pięć lat więzienia. Po odsiadce reżyser dojrzał do współpracy z dyktatorem i zaczęli wspólną prace nad Pulgasari.

Umiłowany przywódca w swojej książce pt. Kim Jong Il on Art of Cinema pisze: „Film powinien zaczynać się skromnie, a kończyć majestatycznie”. Pulgasari zostało wyreżyserowane zgodnie z tą myślą, a Shin stworzył film mający na celu w pełni wspierać północnokoreańską rewolucję. Japończycy w filmie zostali przedstawieni jako oprawcy, natomiast naród koreański jako solidarny i zjednoczony z siłami natury. Poza znaczącą różnicą pomiędzy rolą Pulgasari a Godzillą, gdzie Pulgasari była bohaterem pozytywnym, istnieje jeszcze kilka innych istotnych różnic.

Pulgasari powstaje z figurki ulepionej przez kowala przetrzymywanego w niewoli. Jej pożywieniem jest metal, rośnie bez ograniczeń w miarę jedzenia i jest hybrydą smoka i dinozaura o nieco humanoidalnej sylwetce. Godzilla to pradawny stwór z głębin lub z lodowca, przywoływany do naszego świata poprzez nuklearną ingerencje człowieka w świat natury. W różnych filmach jej wielkość waha się od 50 do 100 metrów, żywi się mięsem a jej postać przypomina skrzyżowanie tyranozaura z kilkoma gatunkami gadów. Dodatkowo charakteryzują ją silnie rozwinięte kończyny górne. Cechami wspólnymi dla obu potworów jest na pewno zdolność do szybkiej regeneracji, duża siła zniszczenia oraz znaczny rozmiar. Oba potwory poruszają się głównie w pozycji wyprostowanej i nie porozumiewają się ludzką mową. Jednak Pulgasari w przeciwieństwie do Godzilli ją rozumie, a także podporządkowuje się prośbom ludzi.

Film Pulgasari obfituje w wiele scen batalistycznych oraz dramatyczne zwroty akcji. Jest spójny fabularnie i czytelny. Shin stworzył dzieło filmowe bezspornie czerpiące z filmów o Godzilli, jednak posiadające swój indywidualny charakter oraz ducha i epicki klimat kina rewolucji komunistycznej. Shin tchnął ducha wolności i świeże, nieskrępowane komunistyczną indoktrynacją spojrzenie, nadając silnie propagandowym filmom przystępną formę. Kim dostrzegł potencjał płynący z tej współpracy i, dzięki narzuceniu dużego tempa prac, udało mu się zmusić Shina do nakręcenia jeszcze dwudziestu filmów, zanim ten drugi skutecznie zbiegł z Korei Północnej.

Kim Dzong II był prawdziwym reżyserem na światowej scenie politycznej, tworzył dramaty oraz komedie. Śledząc poczynania tego dyktatora można odnieść wrażenie, iż często mylił on prawdziwe życie z rzeczywistością filmową. Miało to jednak ogromny wpływ na kształt i charakter kinematografii Korei Północnej, co znajduje odzwierciedlenie nie tylko w Pulgasari, ale też i w innych dziełach filmowych z tego kraju. Ten czynnik oraz specyfika północnokoreańskiej mentalności stworzyły kino wyjątkowe, czasem śmieszne i groteskowe, ale z pewnością o wyjątkowym charakterze. Dlatego więc następnym razem podczas oglądania Godzilli warto przypomnieć sobie o jej północnokoreańskim kuzynie z prawdziwie pokręconym rodowodem i ciekawą historią w tle. Warto też uświadomić sobie, że Godzilla symbolizuje nie tylko siły natury czy ingerencję człowieka w środowisko naturalne, ale także nasz świat, świat wolnych ludzi.

Paweł Chrobak