Co to Ghibli? [ARTYKUŁ] Dziwne światy animacji

Film animowany to bardzo obszerny dział kina. Zawiera w sobie gatunki przygodowe, kryminalne, eksperymentalne, a nawet dokumentalne. Często występuje w krótszych formach, pojawiając się na ekranie jako ciekawostka – przerywnik wzbogacający „normalny” film. Jednym z wielu przykładów takiego zastosowania animacji jest scena pokazująca historię O-Ren w filmie Kill Bill (2003). Jednak większości osób animacja kojarzy się głównie z wielobarwnymi, miłymi dla oka bajkami dla dzieci. Jeżeli mamy do czynienia z piękną księżniczką i księciem, zamkami oraz magicznymi krainami – to zapewne Disney, jeśli w grę wchodzi technologia i kolorowe, skaczące postaci – to prawdopodobnie Pixar. W takim razie, co to Ghibli?

Ghibli to nazwa japońskiego studia animacyjnego. Sama nazwa oznacza „wiatr ze wschodu”, który według twórców miał symbolizować zmianę, jaka dzięki nim zachodzi w filmie animowanym. Studio zostało założone w 1958 roku przez trzech japońskich artystów: Hayao Miyazakiego – rysownika, twórcę komiksów i reżysera, Isao Takahatę – scenarzystę, producenta i reżysera oraz producenta Toshio Suzukiego. Ghibli charakteryzuje się tradycyjnym podejściem do animacji filmowej. W XXI wieku technologia pozwala już na tworzenie animacji w pełni komputerowo. Jednak japońskie studio celowo ogranicza ingerencję cyfrową w obraz, tym samym podkreślając rolę człowieka w tworzeniu sztuki, jaką jest film animowany.

Pomiędzy rzeczywistościami

To, co ciekawe w opowieściach studia Ghibli, to przede wszystkim postacie i krainy, w których dzieje się akcja. W większości filmów historia rozpoczyna się w normalnym świecie – świecie ludzi, jednak zawiera elementy fantastyczne lub nadprzyrodzone, często związane z religią i kulturą Japonii.

W jednym z bardziej znanych filmów Spirited Away: W krainie Bogów (2001) mała dziewczynka – Chihiro, jedzie razem z rodzicami do nowego domu. Po pewnym dziwnym zdarzeniu, dziecko trafia do krainy Bogów opanowanej przez szkaradne i tajemnicze stworzenia. Podobnie dzieje się w innych produkcjach studia – świat „magiczny” przeplata się ze światem rzeczywistym. W tym przypadku zachodzi charakterystyczna dla animacji iluzja – oglądamy kolorowe rysunki, które tworzą spójną, wielowarstwową rzeczywistość. Ulegamy złudzeniu, pozwalając, aby dana historia nas oczarowała.

Pytania do świata

Filmy wyprodukowane przez studio Ghibli przedstawiają fabularnie interesujące historie, bardzo szczegółowo opisując występujące w nich postacie. Posiadają wiele wątków, krążących wokół głównego bohatera. Mimo, że historie są typowymi baśniami czy też przypowieściami, dotykają bardzo poważnych tematów dotyczących świata. Opowiadają o przemijaniu, zadają pytania dotyczące postaw ludzkich i cywilizacji oraz zwracają uwagę na wyjątkowe jednostki i ich trudne funkcjonowanie wśród innych ludzi.

Przykładowo, w filmie Księżniczka Mononoke (1997) mamy pokazaną przygodę młodego księcia. Po walce ze złym Bogiem, młodzieniec sprowadza na siebie klątwę, musi więc wyruszyć w podróż, aby zdjąć zły urok. Podczas poszukiwania rozwiązania swojego problemu, książę trafia w sam środek wojny pomiędzy ludźmi a naturą. Oprócz magicznej historii dotyczącej jednego człowieka, film stawia sporo pytań dotyczących koegzystencji ludzi i świata natury. Pokazuje zachłanność i podstępność człowieka, a także brak szacunku do świata przyrody. Obrazując krwawą wojnę pomiędzy tymi światami, zadaje pytanie, czy osiągnięcie równowagi jest w ogóle możliwe.

Czy brzydkie jest ciekawe?

Chociaż japońskie animacje charakteryzują się raczej delikatną kreską (ludzie mają owalne twarze, kontury są delikatnie zarysowane, a drugi plan jest z reguły rozmyty) to w filmach studia Ghibli często pojawiają się przedziwne stwory. To, co brzydkie, dziwne i powykręcane stanowi element zaskoczenia, intryguje i jednocześnie wprowadza niepokój do pokazanej fabuły. Nie wszystkie dziwne postacie są potworami, nie ma jasnych podziałów na dobro i zło, jednak sam sposób pokazania stworów jest niepokojący. Nieforemne kształty, hybrydy międzygatunkowe, powiększone oczy, zanikająca sylwetka czy twarze przypominające maski to tylko wycinek dziwnego wachlarza bohaterów Ghibli. Pokazywanie takich stworów, sprawia że animacje często przerażają, jednocześnie są niezwykle ciekawe i absorbują uwagę widza, często odciągając od fabuły i wątku głównego bohatera.

Magia muzyki

To, co jest kolejnym, charakterystycznym elementem filmów studia Ghibli to ścieżka dźwiękowa. Minimalistyczne motywy skomponowane głównie na fortepian podkreślają oniryczną, magiczną atmosferę animacji. W soundtrackach obecne są liczne powtórzenia oraz częste zmiany oktawy – ten sam motyw grany jest najpierw nisko, aby później rozwinąć się i powtórzyć na wysokich dźwięk. Taki zabieg powoduje lekkość, delikatność i skoczność muzyki. W większości filmów główna melodia jest zazwyczaj molowa (smutna), a stosowane często zmiany tempa (głównie zwolnienia) dobrze współgrają z obrazem, wprowadzając nostalgiczną atmosferę.

Jednym z bardziej rozpoznawalnych soundtracków, jest główna melodia z filmu Ruchomy zamek Hauru (2004). Delikatny motyw grany na fortepianie rozwija się w melodyjny walc, któremu towarzyszą skrzypce, później ta sama melodia powraca jeszcze kilkukrotnie w bardziej skocznej wersji, w kolejnych częściach partytury. Molowy motyw towarzyszy głównie krajobrazom oraz scenom pokazującym główną bohaterkę, natomiast bardziej dynamiczna część pojawia się w momentach akcji, często związanych z użyciem przez bohaterów magii.
https://www.youtube.com/watch?v=UwxatzcYf9Q

Filmy tworzone przez studio Ghibli są interesujące pod względem fabuły, plastyki oraz poruszanych tematów. Duża emocjonalność, zmieniająca się kolorystyka oraz dziwne, często przerażające postacie, zmuszają do refleksji – czy jest to animacja odpowiednia dla dzieci, czy jednak jest to obraz jedynie dla starszych widzów. Wszystkie filmy studia posiadają wspólny czynnik, jest to swego rodzaju aura, ogólny klimat i magia świata przedstawionego. Jeśli ktoś nie zna twórczości filmowców ze wschodu, warto się zapoznać z chociaż jednym tytułem tego intrygującego świata.

 

Agnieszka Paśko 

Korekta: Magdalena Krysztopa